SÖZLÜ GELENEKTEN DERLENEN HACI BEKTAŞ VELİ – MEVLANA REKABETİ KONULU BİR MENKABE – Abonoz KÜÇÜK

SÖZLÜ GELENEKTEN DERLENEN HACI BEKTAŞ VELİ – MEVLANA REKABETİ KONULU BİR MENKABE

Arş. Gör. Abonoz KÜÇÜK

ÖZ:

Verileri sözlü ve yazılı kaynaklardan elde edilen ve karşılaştırma yöntemi esas alınarak hazırlanan bu çalışmada, Giresun İli Şebinkarahisar İlçesi’ne bağlı Gündoğdu Köyü’nden derlenen Hacı Bektaş Veli ile Mevlana’yı karşı karşıya getiren bir menkabe, Hünkâr Hacı Bektaş Veli Velâyetnamesi’ndeki benzeri ile karşılaştırılmıştır. Sözlü gelenekten derlenen menkabe metni, olay örgüsü bağlamında Velâyetname’de yer alan menkabe ile benzer özellikler sergilemekle birlikte, şahıs kadrosu açısından farklılıklar arz etmektedir. Ayrıca, sözlü gelenekten derlenen menkabede, Velâyetname’dekinden farklı olarak, doğan kuşunun gözlerinin bilinen şekline kavuşması, Hacı Bektaş Veli ile Mevlana arasındaki rekabete bağlanarak izah edilmiştir. Sözlü gelenekten derlenen menkabeyi önemli kılan bir başka özelliği de aynı kökene bağladığı Bektaşilik ile Mevlevilik arasındaki ayrışma ya da rekabete, Hacı Bektaş Veli ile Mevlana’nın şahsında dikkat çekmesidir. Makalede, yazılı geleneğin aktarımındaki rakip Hacı Tuğrul’un sözlü geleneğin aktarımında rakip Mevlana’ya dönüştürülmesinin nedenleri, sözlü geleneğin menkabeyi Mevlana gibi tanınmış ve güncel bir isim üzerinden güncelleyip işlevselliğini sürdürme isteğinin yanı sıra, kaynak kişinin inanç kimliği ile içinde yaşadığı toplumun sosyo-kültürel yapısı da dikkate alınarak tartışılmıştır. Çalışmanın sonunda söz konusu değişiklikte, her iki hususun da etkili olabileceği görülmüştür.