ŞEYH GALİP VE ŞİİRLERİ HAKKINDA YENİ BİLGİLER

ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA ŞEYH GALİP VE ŞİİRLERİ HAKKINDA YENİ BİLGİLER

NEW INFORMATION ABOUT SHEIKH GHALIB AND HIS POEMS IN THE LIGHT OF ARCHIVE DOCUMENTS

Mücahit KAÇAR1

ÖZ

Türk edebiyatı tarihinin önemli kaynaklarından birisi olan arşiv belgelerinin edebiyat tarihimizin bazı karanlık noktalarını aydınlatacak önemli bilgileri ihtiva ettiği hususu, bu kaynağın kullanılmasına dayanan çalışmaları artmasıyla son yıllarda daha da belirginleşmiştir. Özellikle de şairlerle padişahların ilişkilerinin tespitinde bu belgeler önemli bir rol üstelenebilirler. Türk edebiyatının en büyük şairlerinden biri olarak kabul edilen Şeyh Galip’in şiirlerinin ve tasavvufi düşüncelerinin anlaşılması noktasındaki çalışmalar sürmektedir ancak şairin hayatı ve şiirlerinin tespiti gibi çalışmaların artık yapılmadığı görülmektedir. Halbuki yazma eser kütüphanelerimizde ve arşivlerde bulunacak yeni belgeler ve eserler vesilesiyle Şeyh Galip ve diğer şairlerimiz hakkında bilinenlere yeni bilgiler ekleneceği, hatta mevcut bilgilerin değişebileceği de muhtemeldir. Bu çalışmada, Cumhurbaşkanlığına bağlı Osmanlı Arşivleri’nde ve Topkapı Sarayı Arşivi’nde tespit ettiğimiz bazı belgeler ışığında Şeyh Galip’in hayatı hakkında yeni bilgiler ve şu ana kadar yayımlanmamış birkaç şiiri ele alınarak şairin hayatına dair bilgilere ve divanına katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Çalışmamızda, Şeyh Galip’in eşi ve çocukları hakkındaki arşiv belgelerine dikkat çekildiği gibi Üçüncü Selim’le olan ilişkisinin bazı örneklerine de değinilmiştir. Çalışmada ayrıca Şeyh Galip’in arşiv belgelerinde tespit ettiğimiz ve şu ana dek bilinmeyen birkaç şiirine de işaret edilmektedir. Dolayısıyla, Galip’in hayatı ve ailesi hakkındaki bilgilerimizin arşiv belgelerine göre güncellenmesi gerektiği gibi arşiv belgelerinin Türk edebiyatı tarihi çalışmalarında da daha yoğun bir şekilde kullanılması gereği de ortadadır.

Anahtar Kelimeler: Şeyh Galip, III. Selim, Arşiv, Şiir

ABSTRACT

Archival documents are a significant source which shed light on the history of Turkish literature and which contain important information that illuminates some dark points of our literary history. The use of these archives has become more evident in recent years with an increase in studies based on findings from this source. These documents can play a particularly important role in determining the relations between poets and sultans. Studies on understanding the poems and mystical thoughts of Sheikh Ghalib, considered to be one of the greatest poets of Turkish literature, continue, but studies about the poet’s life and works in general are no longer carried out. However, it is possible that new information may be added to what is known about Sheikh Ghalib and other poets, and that even existing information may change, thanks to new documents and works which have been found in our manuscript libraries and archives. In our study, attention is drawn to the archival documents about Sheikh Ghalib’s wife and children, as well as some examples of his relationship with Selim III. In this study, we will also draw attention to a few poems of Sheikh Ghalib that we have identified in the archive documents and which have been unknown until now. The aim of this study is to contribute to existing knowledge about Sheikh Ghalib and his divan by considering new information about his life and some of his unpublished poems in the light of some documents recently found in the Ottoman Archives of the Presidency and the Topkapı Palace Archive. In the light of this new discovery it is clear that information about Ghalib’s life and family should be updated according to the archival documents. Our study also emphasises the necessity of using archival documents more intensively in studies on the history of Turkish literature.

Keywords: Sheikh Ghalib, Selim III, Archive, Poetry

Extended Abstract

The fact that archival documents are one of the main sources to be consulted in order to properly write the history of Turkish literature has become more evident in recent years. As İsmail Erünsal, who has written pioneering works in this field, emphasized in one of his articles, archive documents contain important information that will illuminate some dark spots in our literary history.

Considered one of the greatest poets of Turkish literature, Sheikh Ghalib continues to attract the attention and interest of literary researchers today with studies on his works. Until 2016, 48 books, 50 theses, 308 articles and 36 papers were published about Sheikh Ghalib. However, it is possible that new information will be added to what is known about Sheikh Ghalib and our other poets, and even existing information may change, thanks to new documents and works to be found in our manuscript libraries and archives.

The aim of this study is to contribute to the existing information about Sheikh Ghalib and his divan by considering new information about his life and some of his unpublished poems in the light of some documents recently found in the Ottoman Archives of the Presidency and the Topkapı Palace Archive.

The documents that we discuss in our study contain records about a document of approval given to Sheikh Ghalib allowing him to get snow and ice from the palace. This document shows us that Sheikh Ghalib was valued like other state officials. In the other two documents, there are records of the grants that Selim III made to Sheikh Ghalib on different occasions.

In a document dated 13 October 1799, we see that ten months after the death of Ghalib, his children demanded a salary and a house from the sultan due to the difficult situation they had fallen into, and the sultan gave them a salary.

It is well known that Ghalib’s Divan has been the subject of three different studies, but it is still possible that there are poems that are not included in the poet’s divan. We see that some of Sheikh Ghalib’s poems were recorded in some documents in the Topkapi Palace Archive. In our study, the text of these three new poems is also presented.

According to the archive documents we have, the distribution of the inheritance left by Sheikh Ghalib to his wife and children after his death is apparent and upon their request his children received help from the sultan, their demands having been accepted. Likewise, in these documents, the personal belongings that Sheikh Ghalib left behind after his death are evident, and it is understood that the majority of these belongings consist of the books he owned. While Ghalib’s intellectual abilities can be discussed from different angles through his books, it is obvious that information about his life and family should be updated according to the information we found in the archival documents.

We also have some examples of Ghalib’s relationship with Selim III. These documents reveal that besides the money and other gifts given to Sheikh Ghalib, snow and ice, which are very valuable in the summer months, were regularly sent to Ghalib’s Mawlawi Lodge. In addition, the documents show that he was the overseer of a foundation with authority given to him by the sultan and that he made a request to the sultan to change the administrators of the foundation and that this demand was implemented. The last new discovery that the archival documents reveal to us about Ghalib is regarding a few unknown poems of the poet. The contents of these poems also point to the relationship between the poet and Selim III.

It is hoped that with a deeper examination of the archive documents, other documents related to the subject will be found and that the life of Ghalib and his relationship with Selim III will become clearer in our minds with new studies to be made in the light of these.

Giriş

Türk edebiyatı tarihinin hakkıyla yazılabilmesi için başvurulması gereken temel kaynaklardan birinin arşiv belgeleri olduğu gerçeği, bu kaynağın kullanılmasına dayanan çalışmaların artmasıyla son yıllarda daha da belirginleşmiştir. Bu alanda öncü çalışmalar kaleme alan İsmail Erünsal’ın¹ da bir makalesinde vurguladığı gibi arşiv belgeleri edebiyat tarihimizin bazı karanlık noktalarını aydınlatacak önemli bilgileri ihtiva etmektedirler (Erünsal, 1977, s. 214).

Türk edebiyatının en büyük şairlerinden biri olarak kabul edilen Şeyh Galip, eserleri üzerinde yapılan çalışmalarla günümüzde de edebiyat araştırmacılarının dikkat ve ilgisini çekmeye devam etmektedir. Şeyh Galip’in Divan’ı, Hüsn ü Aşk’ı ve Şerh-i Cezîre-i Mesnevî’si birçok yazıya konu edilmiş ve Şeyh Galip hakkında hazırlanan bibliyografik bir kitaptaki tespitlere göre kendisi hakkında 2016 yılına kadar 48 kitap, 50 tez, 308 makale ve 36 bildiri yayımlanmıştır (Koncu, Çakır ve Alptekin, 2016). Çalışmaların büyük bölümünün Galip’in şiirlerinin ve tasavvufi düşüncelerinin anlaşılması noktasına yoğunlaştığı görülmektedir. Şeyh Galip gibi bir şaire dair her türlü ayrıntının ortaya konulduğu kanaatinin yaygınlığı sebebiyle, son zamanlarda Galip’in hayatına dair bilgilerin ve şiirlerinin tespiti gibi çalışmalar yapılmamasının da son derece doğal olduğunu düşünüyoruz. Ancak yazma eser kütüphanelerimizde ve arşivlerde bulunacak yeni belgeler ve eserler vesilesiyle Şeyh Galip ve diğer şairlerimiz hakkında bilinenlere yeni bilgiler ekleneceği, hatta mevcut bilgilerin değişebileceği de muhtemeldir.

Bu çalışmada, Cumhurbaşkanlığına bağlı Osmanlı Arşivleri’nde ve Topkapı Sarayı Arşivi’nde tespit ettiğimiz bazı belgeler ışığında Şeyh Galip’in hayatı hakkındaki yeni bilgiler ve şu ana kadar yayımlanmamış birkaç şiiri ele alınarak şairin hayatına dair bilgilere ve divanına katkıda bulunmayı amaçlıyoruz.

Devamı…

1Prof. Dr., İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul, Türkiye

E-mail: mukac80@gmail.com