ŞEYH GALİB DİVANI’NDAKİ BAZI MUSİKİ TERİMLERİNİN DİNÎ-TASAVVUFÎ ANLAM AÇILIMLARI – Ali CANÇELİK

ŞEYH GALİB DİVANI’NDAKİ BAZI MUSİKİ TERİMLERİNİN DİNÎ-TASAVVUFÎ ANLAM AÇILIMLARI

Ali CANÇELİK

Özet

Makale, şiir ve musiki kavramları üzerine kurulmuştur. Her ikisinin temelinde dinî inanç yatması konusunda bazı açıklamalar yapılmıştır. Osmanlı Devleti’nin ortaya koyduğu kültür ve sanat eserlerinin temelinde din ve tasavvuf anlayışının olduğu belirtilmiş; bu anlayış, şiirlerin arka planında yer alan manevî manaların bir gerekçesi olarak düşünülmüştür. Şiirleri üzerinde inceleme yapılan Şeyh Galib’in hayatı, hocaları, aldığı eğitim ve Mevlevî oluşu hakkında bazı noktalar sunulmuş; yukarıda vurgulanan Osmanlı kültür ve sanat anlayışında yer alan din ve tasavvuf anlayışının varlığı kuvvetlendirilmek istenmiştir. Şeyh Galib Divanı’ndan seçilen musiki terimleri makalede yer alan sayıdan daha fazladır. Farklı manaları haiz olmalarına dikkat edilerek seçilmiştir. Bu sebeple bir terimin geçtiği bütün beyitlere yer verilmemiştir. Beyitlerin seçiminden sonra terimlerin kendi teknik/aslî anlamları belirtilmiş daha sonra gönderme yapılan dinî ve tasavvufî manalar izah edilmiştir. Beyitlerdeki musiki terimleri, İslam medeniyetinin bazı sembollerini, vahdeti ve kesreti; ârif, sûfi ve evliyaların hallerini; şeriat, tarikat, hakikat ve marifeti; Eflatun, Hallac-ı Mansur, Mevlana gibi bazı düşünce ve din büyüklerini temsil etmektedir. Şeyh Galib’in bütün tarikatlara ait ortak esasları, İslam kültür medeniyetinin ortak değerlerini ifade ettiği gibi sadece Mevlevîliği ilgilendiren esaslardan da bahsettiği görülmektedir. Mansûr, Meyân, Nefir, Nevâ, Pest vb terimler genel tasavvufî haller için kullanılırken “ney” ve “rebab” terimleri özellikle Mevlevîlik için kullanılmıştır.