RAMAZÂN BAYRAMI (1444)

RAMAZÂN BAYRAMI (1444)

         BAĞIŞLA HEMÂN 

Ne çabuk geçti mübârek Ramazân,
Yâ Gaffâr u Yâ Rahîm ü Yâ Rahmân.
Yâ Rab, her hayra âcilen muhtâcım,
Bayram günü duâm; bağışla hemân

باغیشله همان

١٤٤٤

[ب = 2] + [ا = 1] + [غ = 1000] + [ی = 10 + [ش = 300] + [ل = 30] + [ه = 5] + [ه = 5] + [م = 40] + [ا = 1] + [ن = 50]

Toplam: 1444

Yusuf Özbey

1 Şevval 1444(Ramazan Bayramı 1.Günü)
21 Nisan 2023

TARİH DÜŞÜRME GELENEĞİ

Türk-İslâm kültür ve medeniyetinde ebced hesabı ile tarih düşürmek çok önemli bir sanatdır. Günümüzde unutulmaya yüz tutmuş bu alan, Klasik Türk Edebiyat’ında oldukça önemli bir yer tutar.

Ecdadımızdan bizlere ulaşan cami, medrese, han, kütüphane, çeşme, hastane, köprü gibi sanatsal yapıların giriş kapısında ya da bir köşesinde  ebced hesabıyla işlenmiş tarih kitabeleri pek çoktur.

Bu önemli ve zor sanat; aynı zamanda padişah, şehzade, komutan, devlet adamları, ulemâ, edib ve şairlerin doğum, vefat tarihlerini de tarihe not etmek için kullanılmıştır. Ayrıca önemli günleri ve zamanları (deprem,sel, afet, önemli doğa olayı, hicri yıl başı, bayram v.s.) hatırlamak için de tarih düşürülmüştür.

Mizahi ve zeka parıltısı sayılacak ve tebessüme vesile olacak tarihler de pek çoktur.

“Başlangıçta öğrenme ve ezberleme kolaylığı için ortaya çıktığı tahmin edilen tarih düşürme, daha sonra şairliğin gereklerinden biri sayılarak bu alanda sanat gösterme aracı durumuna gelmiş, Bursalı Hâşimî ve Seyyid Osman Sürûrî gibi şairlerin elinde en güzel örneklerini vermiştir. Türk edebiyatında Ahmed Paşa, Hızır Bey, Hayâlî Bey, Tâcî Bey, Molla Lutfi, Necâtî Bey, Taşlıcalı Yahyâ, Edirneli Nazmî, Lâmiî Çelebi, Zâtî, Âşık Çelebi, Rûhî-yi Bağdâdî, Kafzâde Fâizî, Hâletî, Nev‘îzâde Atâî, Zekeriyyâzâde Yahyâ Efendi, Fehîm-i Kadîm, Cevrî, Nâilî-i Kadîm, Evliya Çelebi, Nâbî, Nedîm, Seyyid Vehbî, Nahîfî, Abdürrezzâk Nevres, Sünbülzâde Vehbî, Şeyh Galib, Enderunlu Fâzıl, Enderunlu Vâsıf, İzzet Molla, Pertev Paşa, Fatîn Efendi, Leylâ Hanım, Şeref Hanım, Zîver Paşa, Eşref Paşa, Osman Nevres, Sahaflar Şeyhizâde Esad Efendi, Senîh, Ahmed Lutfi Efendi, Şinâsi, Nâmık Kemal, Muallim Nâci, Recâizâde Mahmud Ekrem, Muallim Cûdî, Ali Emîrî Efendi, Üsküdarlı Talat gibi birçok şair tarih manzumeleri kaleme almıştır.

Latin harflerinin kabulünden sonraki dönemde Ali Ekrem Bolayır, Tâhirülmevlevî, Halil Nihat Boztepe, Hamâmîzâde Mehmed İhsan, Kemal Edip Kürkçüoğlu, Ali Nihad Tarlan, Abdülbaki Gölpınarlı, Mehmed Çavuşoğlu ve özellikle Arif Nihat Asya tarih manzumeleri yazmıştır. Tarih söyleyen şairler için “müverrih” kelimesinin kullanıldığı İzzet Molla’nın, “Olur olmaz müverrih anlamaz İzzet bu târîhi / Yine Hak eyledi Es‘ad Efendi nutkunu fetvâ” beytinden anlaşılmakta ve Sürûrî’nin müverrih lakabıyla anılması da bunu göstermektedir.

Tarih düşürmede genellikle hicrî kamerî yıl kullanılmakla birlikte son devirlerde hicrî şemsî, malî (rûmî) ve milâdî yıllara göre söylenmiş tarihlere de rastlanmaktadır.”(İslam Ansiklopedisi, Tarih Düşürme maddesi)

Böylelikle şiir, tarih, edebiyat ve matematik büyük bir estetik anlayışı ile bir araya getirilmiştir.

İşte yukarıdaki tarih manzumesi de “bağışla heman” ibaresinin ebced karşılığı olan 1444 rakamı ile 1444 hicri yılı Ramazan bayramını hatırlatan bir edebi işlev görmektedir.

Affa, mağfirete, huzura ve afiyete vesile olan bir bayram niyeti ile tüm İslam Aleminin ve kıymetli okuyucularımızın Ramazan Bayramını tebrik eder, dua buyurmalarını istirham ederim.

Yusuf Özbey