Neyzen Sâlih Dede

XIX.yüzyılın ünlü neyzen ve bestekârlarından Salih Dede Efendi 1823 yılında İstanbul’da doğdu. Abdülkadir Efendi adında bir kişinin oğludur. Babasının ölümü üzerine annesi, Beşiktaş Mevlevihânesi Şeyhi Mahmut Efendi ile evlendi. O sıralarda Salih Dede üç yaşındaydı. Daha sonra aynı mevlevihâneye şeyh olan şevkefzâ saz semâisinin bestekârı neyzen Said Dede, bu duruma göre Salih Dede’nin üvey kardeşidir. Neyzen Yusuf Paşa’nın ise amcasıdır. Mûsiki ve ney çalmasını Said Dede’den öğrendi. Güçlü bir icrâcı ve usta bir neyzen olarak on sekiz yaşında Muzika-i Hümâyun’a girdiği zaman İstanbul’da tanınmış bir neyzendi (1840). Sarayda düzenli olarak terfi etti; sivil yarbaylık demek olan kaymakamlığa kadar yükseldi. Sultan Abdülmecid’in saltanat yıllarında fasıl heyetinde çalıştı. Sultan Abdülaziz’in tahta çıkışından az önce, kadro kısıtlanması sebebiyle saraydan ayrıldı. Salih Dede 1886 (28 Zilhicce 1304) yılında öldü; Kasımpaşa Mevlevihânesi’nin mezarlığına defnedildi.

Bu Mevlevi tekkesinde “Çile”sini doldurarak “Dede” olmuştu. Uzun yıllar Bahâriye, Beşiktaş ve Kasımpaşa mevlevihânelerinde neyzenbaşılık yaptı. Bilhassa saz mûsikimize ait peşrev ve saz semâileri ile iştihar eden Salih Dede, bu asrın en kudretli saz mûsikisi bestekârlarından olan Tanburi Büyük Osman Bey’den sonra, bu vadide en ziyade muvaffak olmuş üstad bestekârlardandır. Otuz kadar peşrev ve saz semâisi bestelemiştir.Ancak bu eserlerin bugün hepsi elimizde değildir. Bir bölümü unutulmuştur. Dini mûsiki alanında tek eseri şedd-i araban makamında bestelemiş olduğu Mevlevi âyinidir. Güldeste makamı da onun buluşudur. Eğer yeni bulunanlar eklenmediyse bir âyin, bir oyun havası, on peşrev, altı saz semâisi, iki şarkısı biliniyor.

Salih Dede, Hüseyin Fahreddin Dede’nin ney hocasıdır. İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın verdiği bilgiye göre çok güzel karagöz resimleri çizermiş.

Dr.M.Nazmi Özalp-Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır.