Hacı Fâik Bey

Hacı Faik Bey de ağabeyi Salim Bey gibi bilinmeyen bir tarihte Üsküdar’da doğdu. Oğlu Said Yurtseven bile babası hakkında bilgi vermemiştir. Öğrenim derecesini ve nerelerde okuduğunu bilmiyoruz. Küçük yaşında Enderun’a alınarak musikiyi Dellal-zade İsmail Efendi’den öğrendi. Enderuni Ali Bey ve Hacı Arif Bey’in yakın arkadaşıydı. Saraydan ayrıldıktan sonra Aksaray’daki “Kız Sanayi Mektebi” ile Haseki Hastanesi müdürlüklerinde bulundu. Bu sıralarda hacca gitti. Takriben altmış yaşlarında zatürre (Pnömoni) hastalığından öldü ve Karacahmed mezarlığına defnedildi. Hoşsada’da Hafız Osman Efendi’den naklen verilen bilgiye göre orta boylu ve zayıf yapılı bir kimseymiş. Ölüm tarihi hakkında bilgi veren bütün kaynaklarda çok değişiktir, genellikle 18120 tarihi kabul ediliyor.

Hacı Faik Bey XIX. Yüzyılın en dikkate değer ve “bu dönemin kudretli, başarılı bestekarlarından biridir. Musikimizin dini, dindışı kısımlarında ayinden ilahiye, kar’dan şarkıya birçok eser bestelemiştir. Klasik musiki yolundaki çalışmalarının yanı sıra, geçen yüzyılın ikinci yarısından sonra gittikçe revaç bulan ve önem kazanan şarkı yolundaki çalışmalarını bir hizaya bir hizaya getirmeyi başarmış ve bunu sağlamış bir bestekarımızdır.”

Hakkında bilgi veren bazı eserlerde, Hacı Arif Bey’in etkisinde kalmış bir sanatkar olarak gösterilmesi kişisel bir görüştür. Bu görüşün tersine Hacı Faik Bey eserlerinin her türüne kendi damgasını vurmuş olan bir sanatkardır. O da aynı yıllarda, aynı dönemde ve aynı sanat anlayışı içinde, aynı yollarda yetişmiş olan bir kimsedir.

İyi bir neyzen ve griftzen olmasına rağmen, daha çok usta bir hanende olarak tanındı. Salim Bey gibi saz eseri değil söz eserleri besteledi. Saadeddin Nuzhet Ergun, dini eserlerinde az çok şarkı tavrının bulunduğunu ileri sürüyor.Sadilik ve Mevlevilik tarikatlarına mensuptu. Yegah ve dügah makamlarında iki Mevlevi ayini bestelemiş, sadece bir bölümü bilinen yegah ayini unutulmuş, dügah ayini ise zamanında birkaç kez Üsküdar Mevlevihenesi’nde okunmuş ve sonradan notaya alınmıştır. Nota bilmediği sanılan Hacı Faik Bey beş yüzden çok eser bestelemiş, bunlardan yüz elli kadarı günümüze gelebilmiştir. Büyük form eser bestekarlığının son ustasıdır.

Şiirle uğraşmış, eserlerinin çoğunun sözlerini kendisi yazmıştır. Şiirle kullandığı Türkçe o zamanki anlayışa göre daha sadedir. Daha çok halk zevk ve sanat anlayışına yakın bir dil vardır. Şiirlerinde “Faik” mahlasını kullanan sanatkarın bir şiirini sunuyoruz;

Gelin kızlar anamıza soralım
Bahçemize salıncağı kuralım
Karşılıklı binip kolan vuralım

Salıncaktır genç kızların oyunu
Kolan vurdukça seyredin oyunu

Bir güzel kız salıncakta sallanır
Kolan vurdukça göklere yollanır
Şiddetinden yaprakları sallanır

Yanağında gül açmış sanırsın
Üstüne güller saçılmış sanırsın

Bütün bunların dışında Hacı Faik Bey musikimize büyük hizmette bulunarak çok sayıda öğrenci yetiştirdi. Bunların en belli başlı olanları şunlardır: Hamami-zade Osman Efendi, Hacı Kirami Efendi, Hafız Ahmed Nazif Efendi, Said Özok, Sultan Mehmed Vahdeddin, mersiyehan Hacı Süleyman Tevfik Efendi.

Türk Musikisi repertuarında bulunan eserleri iki Mevlevi ayini, tevşih, şugl ve ilahiler, iki kar, on beste, yürük ve aksak semailer, seksen altı şarkıdan ibarettir.

Dr.M.Nazmi Özalp-Türk Musikisi Tarihi kitabından alınmıştır.

   Acem-Efendimsin cihanda itibarım varsa senindir
   Acemaşiran İlahi-Ey dil bu yeter iki cihanda
   Acemaşiran İlahi-Lemai nuri velayet sünbül sinan
   Arazbar-Dönmem ahdımdan efendim söylerim
   Bestenigar-Canım benim lutfunla rindane eden sensin
   Bestenigar-Dağlarda benim şevk ile avazelerim
   Bestenigar-Garib dağlarda kaldım ben
   Bestenigar-Ruhleri gül saçları sünbül
   Bestenigar-Söylenirdim ben sana zalim felek
   Bestenigar-Yar ağlamadan didelerim
   Dügah-Alemi yandırdı yaktı
   Dügah-Bir mehveşe bağlandı gönül
   Dügah-Figanın aksi doldurdu cihan
   Dügah-Görmüş mü mislin aya zamane
   Dügah Kar
   Dügah-Sevdi gönül bir melek peyker peri
   Dügah-Sünbüli zülfün döküp gerdanına
   Evcara-Aldı gülşeni badı hazan
   Ferahnak-Netice vermedin cana cefaya
   Gerdaniye-Aşıkın gamzenle pek yandı dili gam haresi
   Gerdaniye-Beni mest eden çeşmin ile ebrulerin cana
   Gerdaniye-Bülbül gibi samu seher nalelerim var
   Gerdaniye-Ey keman ebru şehidi
   Gerdaniye-Firakın sinemi dağlar
   Gerdaniye-Gelince vadi visale bahaneler söyler
   Gerdaniye-Sevdiğim çün seni ey servi semen
   Gülizar-Mecnun gibi ben dağlar gezerken
   Hicaz-Alemde ey servu semen
   Hicaz-Aşıklarının haline ey mah acımazsın
   Hicaz-Ateşi suzanı firkat yaktı cismü canımı
   Hicaz-Benim halim firakınla yamandır
   Hicaz-Eltafın eğer etmez ise zerrece erzan
   Hicaz-Gönlümü miratı hüsnün seyri hayran eyledi
   Hicaz İlahi-Bağı cemale çün erem
   Hicaz İlahi-Söylemem razı derunum sırrı mübhemdir
   Hicaz-Müptelayı derdi hicrandır
   Hicaz-Pek sevdi gönül bir güli nevreste fidanı
   Hicazkar-Sakiya sun badei lalin bana
   Hicazkar-Var uzak ol çeşmi giryanımdan ey çerhi deni
   Hüseyni-Ağlama ey aşıkı mihnetzade gel yanıma
   Hüseyni-Dil verme gönül aşka ki aşk afeti candır
   Hüseyni-Neyleyim biçare dil encamı kar
   Hüseyniaşiran-Sakiya eyledi mıtrib yine agaze kıyan
   Hüzzam-Bir nevcivanın hüsnü cemali
   Hüzzam-Bugün ey meh senin ile gidelim
   Hüzzam-Gör halimi cana bana hicrin neler etti
   Hüzzam İlahi-Ey dertlilerin derdine derman eden Allah
   Hüzzam İlahi-Hüda namıyla başla
   Hüzzam İlahi-Menbai ilmi hüdasın
   Hüzzam İlahi-Merhaba ey fahri elem
   Hüzzam-Kurban olayım bir kez nazar eyle
   Hüzzam-Olsa alem reski gülzarı irem
   Karcığar-Güzelsin sevdiğim bir nev civansın
   Küçek-Ben değil meftun hüsnün mübtela alem sana
   Küçek-Gel ey saba yine ol gülizardan ne haber
   Küçek-Gel ey saki ki kesbetsin kudümünden tarab meclis
   Küçek-Ol yusuf i sanki güzeller güzelidir
   Kürdi-Güzelsin bi bedelsin nazı perversin dilarasın
   Kürdilihicazkar-Aksaraydan kol geliyor ben zannettim yar
   Kürdilihicazkar-Benim halim yamandır işim ahu figandır
   Mahur-Doğmamıştır aleme vechi misali
   Mahur İlahi-Şahı iklimi risaletdir Muhammed Mustafa
   Muhayyer-Baktığım oldu günahım dikkat ile kaşına
   Muhayyer-Gönül aşk atesi yelpazelendi
   Muhayyer-Mest etti beni şimdicek ol nazu edalar
   Muhayyer-Sen servi nazın ruhsarı ali
   Muhayyersunbüle-Elinden çektiğim saki bezmin
   Muhayyersunbule-Kaydetme dökülsün ruhi hoy kerdeye
   Muhayyersunbule-Peymanei ser sar ile canane bizimdir
   Muhayyersunbule-Sana bu canu dili verdim ey şehi vala
   Müstear-Ey derdimin dermanı alemlerin sultanı
   Nihavend-Buna hiç şüphe yok ey gül nihalim
   Nihavend-Gelin kızlar annemize soralım
   Nihavend Kar
   Nihavend-Na muradım taliim avaredir
   Nihavend-Ne hal oldu bana şimdi
   Nihavend-Sengi sitemle gönlüm
   Nihavend-Sevdi gönlüm ey melek
   Nihavend-Ümidim kalmadı cana
   Nihavend-Visali yare gönül sarfı himmet istermiş
   Nühüft-Ah efendim yandı canım
   Rast-Bi huzurum ahu zarından felek
   Rast-Bir dame düşürdü ki beni bahtı siyahım
   Rast-Jaleler saçsın nesim gülzare dönsün cuyibar
   Rast-Levm eder ta hasrederek gönlüm bana
   Rast-Nihansın dideden ey mesti nazım
   Saba-Cud bilutfik ya ilahi
   Saba-Lebin derdiyle al kane boyandım
   Saba-Uyanmaz ol güzel hayli zamandır
   Sabazemzeme İlahi-Çün görüp dervişi oldum şeyhim
   Segah-Cezbetti gönlüm bir serv kamet
   Segah-Küçüksün gerçi nevreste fidansın
   Segah-Zencir aşkın dilbestesiyim
   Suzinak-Ben gezerken hüzn ile bir hali mahsun hanede
   Suzinak-Bir baht olarak devri şebabı
   Suzinak-Kuzucuğum ne kaçarsın benden
   Suzinak-Pek merak oldu bana ey simten
   Şehnaz İlahi-Şad eder gamgın dili Allah
   Şehnaz İlahi-Yüzün miratı zatı kibriyadır ya resulallah
   Şerefnuma-Şehinşahı cihan amadei ihsanınım
   Şevkefza İlahi-Ey dil bu yeter iki cihanda sana
   Şevkefza İlahi-La mevcude illahu
   Tahirbuselik-Açıldı bağçe i rengi burda yar bahar
   Tahirbuselik-Devri lalindi baş eğmem badi gülfama ben
   Tahirbuselik-Düştüm düşeli mihneti dünyaya
   Tahirbuselik-Yekta güherin meclisi rindan sedefimdir
   Tarzıcedid-Çemende sünbülü zülfi nigare benzettim
   Uşşak İlahi-Nefse uyup rahı haktan
   Uşşak İlahi-Şivadan kalbimi pak et
   Yegah-Feryadımın alemde benim
   Yegah-İşte erdik nev bahare
   Yegah-Ne yapsam neylesem
   Zavil-Ayrılık düştü dili nalanıma
   Zavil Kar
   Zavil-Şemi hüsnü anına ey mehlika
   Zavil-Yakdı canı bezmi aşkın