MEVLÂNÂ’NIN DÜŞÜNCE SİSTEMİNDE SEBEP KAVRAMI VE SEBEPLİLİK KURAMI ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER – FETHİ KERİM KAZANÇ

MEVLÂNÂ’NIN DÜŞÜNCE SİSTEMİNDE SEBEP KAVRAMI VE SEBEPLİLİK KURAMI ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER

FETHİ KERİM KAZANÇ

Öz:

Bu çalışma metnimizde, Mevlânâ’nın düşünce sisteminde metot konusuna temas edildikten sonra, nedensellik kuramı, daha ziyade Tanrı, mutlak kudret, insan, evren, âdet, tabiat, yasa, mucize ve kerâmet anlayışı bağlamında ele alınmıştır. Mevlânâ’nın büyük ölçüde, olasılıklara kapı aralayan vesileci (aranedenci) “kısmî bir nedensellik anlayışı”nı savunduğu dikkati çekmektedir. Mevlânâ’ya göre, zâhirî sebep, hakîkî sebep olmaksızın bağımsız olarak kendi kendine meydana gelemez. Bu sebebi müessir hale getiren o sebeptir. Bazen de olur ki, semeresiz ve âtıl kılar, yani onu hükümsüz bırakır.