Mevlâna Müzesi Kubbe-i Hadrâ’nın Kalem İşi Süslemeleri ve Yapılan Restorasyon Çalışmaları

Mevlâna Müzesi Kubbe-i Hadrâ’nın Kalem İşi Süslemeleri ve Yapılan Restorasyon Çalışmaları

Naci BAKIRCI

ÖZ

Mevlâna’nın vefatından sonra 1274 yılında yaptırılmış olan türbesi; Selçuklular, Karamanoğulları, Osmanlılar ile Cumhuriyet döneminde onarımlar ve eklemeler görerek günümüze kadar gelmiştir. Bu onarımlar daha çok türbenin dış gövde ve külahında bulunan çinilerinde yapılmıştır. Türbenin içinde yer alan kalem işi süslemeler, 1499 yılında II. Beyazıt’ın saltanat yıllarında Halepli Nakkaş Abdurrahman’a yaptırılmıştır. 2018 yılında yapılan restorasyon sırasında açığa çıkartılan kitabeye göre kalem işleri yapımından 260 sene sonra Kayserili Nakkaş Derviş Osman tarafından tamir edilmiştir. Bu onarımda malakari tarzında yapılmış hat yazılı kuşaklar ile süslemelerin ana motifleri korunmuş, yazı kuşaklarının altında ve kenarlarında bulunan ince yapraklı bitkisel bezemelerin üzerleri düz renk mavi, sarı, kırmızı boyalarla kapatılmıştır. Hatta süslemelerde ilk yapımından daha fazla altın varak kullanılarak düz renklerle altın varağın uyumu sağlanmıştır. Araştırmacılar 2018 yılı onarımında kitabesi bulunan Kayserili Nakkaş Derviş Osman’ın yapmış olduğu onarımı II. Beyazıt döneminde Halepli Nakkaş Abdurrahman’ın yapmış olduğu süslemeler olarak değerlendirmişlerdir. 2018 yılı restorasyon çalışmasında bulunan kitabe ile 1499 yılında yapılmış olan süslemelerinin 260 sene sonra onarım gördüğü anlaşılmıştır. Türbenin kalem işi süslemelerinde bu onarımdan sonra kayıtlara geçen veya bilinen başka bir onarım yapılmamıştır.

1925 yılında tekke ve zaviyelerin kapatılmasından sonra Mevlâna Türbesi Konya Asarı Atika Müzesi olarak düzenlenmiştir. İlk Müze Müdürü Yusuf Akyurt 1933 tarihli raporunda türbenin kuzey doğu ayaklarında süslemeleri dökülen yerlere Konya’da nakkaş bulunmadığından altınları ezerek 2,5 metrelik bir alanda kendisinin dökülen nakışlara tamamlama yaptığını belirtmiştir. 1982 yılında Müze Müdürü Erdoğan Erol Manisa’da ikamet eden Buharalı Nakkaş Mustafa Baytal’a türbenin bozulan süslemelerini
kısmen tamamlatmıştır. Bu iki küçük müdahaleden başka süslemelerde bir onarım yapılmamıştır. 2000’li yıllardan sonra artan ziyaretçi ve türbe içerisindeki nem sorunundan kalem işlerinde hızlı bir bozulma sureci başlamıştır. 2018 yılında Hazırlattırılan röleve ve restorasyon projelerine göre Konya Ticaret Odası, Konya Sanayi Odası ve Konya Ticaret Borsası’nın sponsorluğunda türbenin kalem işi süslemelerinde restorasyon çalışmalarına başlanmış bir yıl içerisinde bu çalışmalar tamamlanmıştır.

2018 yılında yapılan restorasyon çalışmalarında 1759 yılında Kayserili Nakkaş Derviş Osman tarafından yapılmış olan kalemişi süslemeler raspalanarak kaldırılmıştır. Bu raspalama sonucu 1499 yılında Halepli Abdurrahman tarafından yapılmış olan kalemişi süslemeler yer yer enjeksiyon yoluyla sağlamlaştırılmış, kaybolan kontur ve ince bezemeleri tamamlanarak aslına uygun şekilde Nakkaş Semih İrteş tarafından restorasyon gerçekleştirilmiştir. Raspalama sonucu fil ayaklarının başlık kısımlarında altı adet minyatür tekniğinde hazırlanmış resimler açığa çıkartılmıştır.