MAKAM ÇELEBİLERİ – 24) Mahmud Sadreddin Çelebi

Betül SAYLAN*

MEVLEVÎLİK’TE ÇELEBİLİK MAKĀMI VE MAKAM ÇELEBİLERİ

24) Mahmud Sadreddin Çelebi (d. 1242 h./1827 m. – ö. 1299 h./1881 m.)

26 Receb 1275 h./1 Mart 1859 târihinde vefat eden Mehmed Saîd Hemdem Çelebi’nin yerine oğlu Mahmud Sadreddin Çelebi, çelebiyânın ve dervişânın ileri gelenlerinin arzusu ve seçimiyle 9 Ramazan 1275 h./12 Nisan 1859 m. târihinde posta oturmuştur.⁶⁰⁷ Mahmud Sadreddin Çelebi’nin posta oturuşu 17 Şaban 1275 h./22 Mart 1859 m. ve 8 Şevval 1275 h./11 Mayıs 1859 m. târihli iki beratla onaylanmıştır. ⁶⁰⁸

Çelebilik makāmında bulunan postnişînlerin dergâhın idârî görevlerini de üstlenmeleri gereğince kendisine nâzırlık, mesnevîhanlık, mütevellî kaymakamlığı, türbe imamlığı gibi vazîfeler tevcîh edilmiştir.⁶⁰⁹

Meşîhatı döneminde, ağırbaşlı, hoşsohbet, hayırsever bir şeyh olarak tanınan Mahmud Sadreddin Çelebi, Konya’da 1867 m. senesinde çıkan büyük bir yangında tamâmen yanan Konya Çarşısı, Yüksek Câmii ve Kapı Câmii’nin inşâsında maddî ve mânevî yardımda bulunmuştur. Yüksek Câmii yerine Abdülaziz ve annesi Pertevniyal Vâlide Sultan’ın katkılarıyla Azîziye Câmii inşâ edilmiş; Kapı Câmii’nin yerine inşâ edilen câmide de Mahmud Sadreddin Çelebi’nin maddî yardımları azımsanmayacak niteliktedir.⁶¹⁰

Büyük   yangın   felâketinin   ardından   12120   h./1873   m.   târihinde   Konya’da   büyük   bir kuraklık meydana gelmiş ve halk perîşan olmuştur. Bu sıkıntılı dönemde, Mahmud Sadreddin Çelebi, Konya Vâlisi ile birlikte halkın yanında olmuş ve imkânlarını seferber etmiştir. Her iki büyük sıkıntılı olayda da diğergamlık gösteren, yardımsever davranan Çelebi sâyesinde devlet erkânının Dergâh’a teveccühleri artmıştır. Bu vesîleyle Çelebi, Sultan Abdülaziz tarafından 1276 h./1860 m. târihinde nişanla taltif edilmiştir.⁶¹¹

1284 h./1867 m. senesinde, Dergâh, Mahmud Sadreddin Çelebi’nin pâdişahtan ricâ etmesi üzerine tâmirden geçirilmiş, matbah, Kubbe-i Hadrâ ve diğer bâzı bölümler onarılmıştır. Bir sonraki sene de, Sultan Abdülaziz tarafından dergâhın şadırvanı onarılmıştır.⁶¹²

Mahmud Sadreddin Çelebi, Dergâh’a 22 sene hizmet ettikten sonra 1299 h./1881 m. senesinde, 54 yaşındaykenvefat etmiştir. Yerine o dönemde Manisa Mevlevîhânesi şeyhi olan kardeşi İbrâhim Fahreddin Çelebi (ö. 1299 h./1881 m.) ⁶¹³  geçmiştir.

607 Gölpınarlı, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, s. 176; Küçük, Sezâi, a.g.e., s. 68; Önder, Mevlânâ ve Mevlevîlik, s. 202 Târihçe-i Aktâb’da Mahmud Sadreddin Çelebi’nin doğum ve ölüm târihleriyle ilgili olarak:

Dahî Mahmûd Sadreddîn-i Sânî
Cenâb-ı Hemdem’e mahdûm-ı Sânî
Bin iki yüzle kırk iki velâdet
Hemân doksan sekizde etti rıhlet
(Târihçe-i Aktâb, s. 11) Bu kıt’adan yola çıkarak, Mahmud Sadreddin Çelebi’nin posta oturduğunda, 32 yaşında olduğunu söyleyebiliriz.

608 Küçük, Sezâi, a.g.e., s. 68

609 İstanbul’da vâkı’ vezîr-i a’zam Murad Paşa evkāfından Hz. Mevlânâ türbe-i şerîflerinde postnişîn Mahmud Sadreddin Çelebi’ye yevmî altı akçe tevcîhine dâir belge için KMMA dosya no: 17

610 Önder, Mevlânâ ve Mevlevîlik, s. 202; Küçük, Sezâi, a.g.e., s. 69

611 Küçük, Sezâi, a.g.e., s. 69

612 Küçük, Sezâi, a.g.e., s. 69

613 Gölpınarlı, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, s. 177; Küçük, Sezâi, a.g.e., s. 70