Kudüs Mevlevihanesi

Kudüs Mevlevihanesi / Filistin

İslâmın üç kutsal şehrinden bir olan Kudüs’te de bir Mevlevihane tesis edilmiştir. Haremi Şerif’in kuzeyinde, surlarla çevrili eski kent içerisinde, Şam Kapı civarında 1587 yılında kurulmuştur.

Sur içinde, El Mevleviye Sokağı ile İbni Cerrah Sokağı’nın kesiştiği yerde bulunur. Mevlevihane XII. yüzyıl haçlı dönemi kilisesi olan St. Agnes’un etrafında kurulmuştur. Tekke’nin tarihçesi üzerinde Küçük (Küçük; 2003; 321-323), mimarinin üzerinde ise Tanman (Tanman; 2001; 529-530) ile Tütüncü (Tütüncü; 2006; 699-723) araştırma yapmıştır.

Mevlevihaneye ait iki vakfiye Tütüncü tarafından yayımlanmıştır. Bunların birincisi 1587 Emir Hüdaverdi Bey’e, ikincisi ise 1626 tarihli olup Muhammed paşa’ya aittir.

11209 yılında Mevlevihane’yi teftiş eden Ahmet Remzi Dede raporunda ayrıntılı bilgiler verir (Küçük; 2000; 322-323). Tütüncü, Küçük’ten de yararlanarak Mevlevihane’de görev yapan şeyhlerin bir listesini çıkarmıştır (Tütüncü; 2006; 704). Sokaktan girince üzeri tonozla (Kantara) kapalı uzun bir merdivenle birinci avluya çıkılır. Burada doğuda küçük bir bina, batıda Mevlevihane’nin harem bölümüne ait olduğunu sandığımız evler bulunmaktadır.

İkinci avluda ortada havuz, Şeyh Ali mezarı, kuzeyde mescid, güneyde türbe batıda ise derviş hücreleri bulunmaktadır. Zemin kattaki mescid aslında üç nefli bir plan sergiler. XII. yüzyılda yapılmıştır. Neflerin üzeri çapraz tonozlarla örtülmüştür. Güney duvarın ortasına mihrap yerleştirilmiştir.

Mescidin üzerinde semahane yer alır. Doğu girişinde caminin minaresi bulunur. Semahane kapısı üzerinde 1587 tarihli bir kitabe bulunmaktadır. Bu kitabeye göre semahane ve minareyi Kudüs Emiri Hüdavend Bey Ebu Sayfayin yaptırmıştır. İkinci avludaki tek mezar 1854 yılında vefat eden Seyyid hacı ali Dede’ye aittir. Güneydoğu köşede beşik tonozla örtülü türbede üç sanduka vardır. Bu türbede Hasan Dede, Ali Dede, ve Daniş Dedeler medfundur. Veled Çelebi’ye göre bani Daniş Ali Dede; Şeyh Hilmi Dededir.

Günümüzde vakıf idaresince Filistinli göçmenlere kiralık ev olarak verilmiştir.