HÜSN Ü AŞK’TAKİ KİTONYEN UNSURLARIN İŞLEVSELLİĞİ – Ümral DEVECİ

HÜSN Ü AŞK’TAKİ KİTONYEN UNSURLARIN İŞLEVSELLİĞİ

Ümral DEVECİ

Hüsn ü Aşk, temelde çok yönlü okumaya müsait bir aşk hikâyesidir. Mesneviyi 1783’te yazan Şeyh Galip’in kendisinin de ifade ettiği gibi mesnevideki sır ve gizem, Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden esinlenilerek yazılmıştır. Eser, Vahdet-i Vücud felsefesi içinde Mevlevi dervişliğini anlatmaktadır. Eserin bir başka yönü ise insani ve edebî yönüdür ki bugünün bakış açısıyla, sembolik, masalsı, fantastik açılardan değerlendirilmektedir. Bu çalışmada da kitonyen unsurlar ve bu unsurların kurgudaki işlevselliği incelenmiştir. Kitonyen, yeraltı ile ilgili tekinsiz şeyleri ve durumları ifade eder. Bu sözcük aynı zamanda yeraltının tanrılarını, ruhlarını, cehennemî, cehenneme ait şeytani her şeyi kapsar. Kadının ve kadın doğurganlığının, kadın rahminin kültürel bağlamda edebiyat ve felsefe disiplini içinde doğa, karanlık, yer-toprakla ilişkilendirilmesi, kitonyen düşüncenin ürünüdür. Kitonyen kavramı, batıdaki gotik anlayışın doğudaki karşılığıdır denilebilir. Hüsn ü Aşk, kitonyen unsurların yer aldığı bir mesnevi olup bu unsurlarla örülü atmosfer içinde aşkı anlatmaktadır. Hikâye; kuyu, harabeler, yer altı, cehennem, içi devlerle dolu dağlar gibi kitonyen uzamlar; yer altı devleri, kuyu cinleri, şeytanlar, cadılar, gulyabaniler gibi kitonyen tipler; ejderha, çıyan, akrep, yılan, fare gibi kitonyen hayvanlar ve zift, katran, ateş gibi kitonyen madde ve varlıklar içerir. Bu unsurlar eserde gizemli, tekinsiz, kitonyen bir hava yaratmakta ve eseri çok yönlü okumaya açık bir hale getirmektedir.