AŞÇI İBRAHİM DEDE HÂTIRATI ÇERÇEVESİNDE XIX. YÜZYIL ERZİNCAN’INDA DİNÎ VE TASAVVUFÎ HAYAT

AŞÇI İBRAHİM DEDE HÂTIRATI ÇERÇEVESİNDE XIX. YÜZYIL ERZİNCAN’INDA DİNÎ VE TASAVVUFÎ HAYAT

Halil BALTACI

ÖZET

Aşçı Dede ismiyle bilinen İbrahim Halil Dede’nin kaleme aldığı Hâtırât’ı XIX. yüzyıl Osmanlı toplumunun siyasî, dinî ve tasavvufî hayatına dair içerdiği bilgiler sebebiyle önemli bir kaynaktır. Eser klasik bir hâtırat olmasının yanı sıra, müellifinin görevi gereği gezdiği şehirler hakkında aktardığı bilgilerle bir nevi seyahatnâme, tasavvufî konulara getirilen izahlar sebebiyle de tasavvufî bir eser özelliği taşımaktadır. Aşçı Dede’nin bir süre Erzincan’da ikamet etmesi hasebiyle şehre dair izlenimleri; Hâlidiyye ricâli, özellikle de intisap ettiği Şeyh Mustafa Fehmi Efendi’yle alakalı aktardığı bilgiler önemlidir. Bu çalışmada, Aşçı Dede’nin hâtıraları çerçevesinde şehrin önemli mutasavvıf kişiliklerine dair aktarılanlar başta olmak üzere, dönemin dinî, tasavvufî ve sosyo-kültürel hayatına ait malumat değerlendirilmiştir.

Anahtar sözcükler: Aşçı Dede, Şeyh Fehmi Efendi, Erzincan, hâtırat, tasavvuf