12) Cemâleddîn Çelebi

Betül SAYLAN*

SEFÎNE-İ NEFÎSE-İ MEVLEVİYÂN’DA BAHS OLUNAN DİĞER ÇELEBİLER

12) Cemâleddîn Çelebi (d. 785 h./1383 m. – ö. 853 h./1449 m.)

Edirne Murâdiye Mevlevîhânesi ilk postnişîni Celâleddin Çelebi’nin birâderi ve Emir Âdil Küçük’ün (ö. 829 h./1425 m.) küçük oğlu olan Cemâleddin (Pürcemâl) Çelebi, 785 h./1383 m. târihinde dünyâya gelmiştir.¹¹⁰³

Büyük birâderi Celâleddin Çelebi’nin 844 h./1440 m. târihinde vefâtı üzerine Edirne Murâdiye Mevlevîhânesi’nin ikinci postnişîni olarak 58 yaşında posta geçmiş ve 9 sene postnişîn olarak vazîfe yapmıştır.¹¹⁰⁴

Meşîhati döneminde, Edirne civârındaki Tatarlarla bir mesele olmuş, bu mesele karşısında Cemâleddin Çelebi tavrını Osmanlı Devleti’nden yana koyarak meseleyi halletmiştir.¹¹⁰⁵

Cemâleddin Çelebi’nin postnişînliği döneminde, şeyhlik makāmının bir eman müessesi gibi vazîfe yaptığı rivâyet edilir. Hattâ, Çelebi’nin vefâtının gerçekleştiği zamânda II. Kosova Savaşı   için   savaş   maydanında   bulunan   Osmanlı   Ordusu’nun,   Çelebi’den   aldığı mânevî güçle II. Kosova Savaşı’nda gālip geldiği rivâyet edilmektedir.¹¹⁰⁶

Siyâsî ve idârî meseleler hâricinde, Cemâleddin Çelebi’nin postnişînliği zamânında, Cemâleddin Çelebi’nin himmet ve bereketiyle, etrâfında geniş bir muhabbet ve sohbet halkası teşekkül ettiği rivâyet edilir. Bu halkaya şâhit olanların naklettikleri bir rivâyete göre; bir sonbahar mevsiminde Cemâleddin Çelebi, dervişân ve muhibbânıyla bahçelerine dâhil olduklarında, bahçenin bir ilkbahar havası taşıdığını müşâhede ederler. Sohbet bitip bahçeden dışarı çıktıklarında, dışarıda sonbaharın bütün keskinliğiyle hüküm sürmekte olduğunu gördüklerinde ise içerideki bahar havasının Cemâleddin Çelebi’nin kerâmet ve bereketinden kaynaklandığına kanâat ettiklerini ifâde ettikleri rivâyet olunur.¹¹⁰⁷

Cemâleddin Çelebi, 9 sene postnişîn olarak Edirne Murâdiye Mevlevîhânesi’nde vazîfe yaptıktan sonra, IV. Pîr Âdil Çelebi’nin (ö. 865 h./1460 m.)makam çelebiliği zamânında, 853   h./1449   m.senesinin   zilhicce   ayı   sonlarında   vefat   ederek,   büyük   birâderi   Celâleddin Çelebi’nin yanına defnedilmiştir.¹¹⁰⁸

¹¹⁰³ Sahîh Ahmed Dede, a.g.e., s. 228

¹¹⁰⁴ Sahîh Ahmed Dede, a.g.e., s. 240

¹¹⁰⁵ Sultan II. Murâd, Edirne Murâdiye Mevlevîhânesi’nin tesîsinin akabinde Trakya ve Balkanlar’daki birçok köyü mevlevîhâneye vakfetmiştir. Bu köyler arasında Tatar köylerinin de olduğu vakfiyelerde kayıtlıdır. Sefîne’de açıkça zikredilmeyen meselenin vakıf köyleri tarafından ortaya atılarak Çelebi Efendi’nin huzûruna getirildiğini zannetmekteyiz. Kırım’dan gelen Tatarlarla benzer bir anlaşmazlığın Celâleddin Çelebi’nin postnişînliği döneminde de vukū bulduğu; Celâleddin Çelebi’nin yine Sultan II. Murâd’dan yana tutum sergilemesiyle çözüldüğü ve Celâleddin Çelebi’nin Sultan II. Murâd’ın muhabbetini kazandığı rivâyet edilir.
(Edirne Murâdiye Mevlevîhânesi vakıfları hakkında ayrıntılı bilgi için bkz: Ürkeli, Bayram – Yörük, Doğan, “1002 h./1594 m. Târihli Bir Vakıf Defterine Göre Edirne’deki Sultan II. Murâd Câmii ve İmâreti Evkāfı”, SÜİFD, sy: 18, Konya, 2004, s. 17-39; Mustafa Sâkıb Dede, a.g.e., c. I, s. 216-217, 219)

¹¹⁰⁶ Mustafa Sâkıb Dede, a.g.e., c. I, s. 220; II. Kosova Savaşı hakkında ayrıntılı bilgi için bkz: Emecen, Feridun,
“Kosova Savaşları”, DİA, c. XXVI, s. 221-223

Konya Mevlânâ Dergâhı makām çelebisi Cemâleddin Çelebi (ö. 915 h./1509 m.) ile Edirne Mevlevîhânesi postnişîni Cemâleddin Çelebi, başta Sefîne olmak üzere bâzı kaynaklarda karıştırılmıştır, hattâ Sultan II. Murâd’ın Edirne Mevlevîhânesi postnişîni olan Cemâleddin Çelebi için kaleme aldığı üç kıt’a, Sefîne’de Konya Mevlânâ Dergâhı makām çelebisi Cemâleddin Çelebi kısmında zikredilmiştir. Edirne Mevlevîhânesi postnişîni Cemâleddin Çelebi Sultan II. Murâd’la samîmî münâsebetleri bulunmuştur, zâten özellikle hayâtının son zamânlarında Sultan II. Murâd’ın tasavvufa meylettiği bilinmektedir ve saltanatı zamânında da Mevleviyye, Zeyniyye, Bayrâmiyye gibi tarîkatler hem hızla yayılmış; hem de yüksek makāmlarda teveccüh görmüşlerdir. Ancak, târihî zâviyeden bakıldığında bu münâsebet ve samîmiyetin Sultan II. Murâd (ö. 855 h./1451 m.) ile Edirne Mevlevîhânesi postnişîni Cemâleddin Çelebi (ö. 853 h./1449 m.) arasında olması mümkün; ancak makām çelebisi Cemâleddin Çelebi (ö. 915 h./1509 m.) ile II. Murâd arasında olması muhâldir.

¹¹⁰⁷  Mustafa Sâkıb Dede, a.g.e., c. I, s. 219-220

¹¹⁰⁸  Mustafa Sâkıb Dede, a.g.e., c. I, s. 243