MAKAM ÇELEBİLERİ – 5) Emir Âlim Çelebi

Betül SAYLAN*

MEVLEVÎLİK’TE ÇELEBİLİK MAKĀMI VE MAKAM ÇELEBİLERİ

5) Emir Âlim Çelebi (d. 692 h./1292 m. – ö. 751 h./1350 m.)

Ulu   Ârif   Çelebi’nin   büyük   oğlu   olan   Emir   Âlim   Çelebi,   692   h./1292  m.   târihinde doğmuştur. ²⁹²  Annesi,   Kayser-i   Tebrîzî’nin   kızı   Devlet   Hâtun’dur.   Kendisi,  “Emir   Âlim Şehzâde-i Muazzam Bahâülmille” olarak isimlendirilmiştir.²⁹³

742 h./1341 m. târihinde, amcası Hüsâmeddin Vâcid Çelebi’nin vefâtının akabinde, 50 yaşındayken posta oturmuştur. Ancak kaynaklarda, Emir Âlim Çelebi’nin, amcasının vefâtı sırasında Konya’da bulunmadığı; hattâ postta bulunduğu süre zarfında Konya’da bulunmadığı; kendisine haberler gönderildiği hâlde Konya’ya dönmediği ve kendisine kardeşi Emir Âdil Çelebi’nin vekâlet ettiği aktarılmaktadır.²⁹⁴ Nitekim, Eflâkî de eserinde, “Mevlânâ Bahâeddin yüce Şehzâde” isminde bir çelebiden bahsetmekte ve Hüsâmeddin Vâcid Çelebi’nin vefâtının akabinde, şeyhliğin bu zâta geçtiğini kaydetmektedir. Bu zât, Şemseddin Emir Âbid Çelebi’ni seyâhatlerine iştirâk etmiş ve Tebriz’e yaptıkları bir seyâhat esnâsında, Şemseddin Emir Âbid Çelebi’ye iştirâk etmeyerek, Sinop Limanı’ndan, Türkistan üzerine seyâhate çıkmıştır. Ve gurbette yaşayarak Konya dışında vefat etmiştir. ²⁹⁵ Eflâkî’nin “Mevlânâ  Bahâeddin  yüce  Şehzâde”  olarak  tanıttığı  zâtın  “Emir  Âlim  Şehzâde-i  Muazzam Bahâülmille” olduğu fikrindeyiz. Zîrâ, Emir Âlim Çelebi gurbette vefat ettiği için Türbe’de kabri bulunmamaktadır.²⁹⁶

Emir Âlim Çelebi’yi bekleyiş dokuz sene sürmüştür. Bu süre içerisinde, kardeşi Emir Âdil Çelebi kendisine vekâlet etmiştir.²⁹⁷ dokuz senenin sonunda Çelebi’nin vefat haberi ulaştığında, kardeşi resmen posta geçmiştir.

Emir Âlim Çelebi’nin 735 h./1334 m. târihinde, İsmet Hâtun adında bir kızı dünyâya gelmiştir. İsmet Hâtun, 14 yaşındayken, büyük amcası Şemseddin Emir Âbid Çelebi’nin oğlu Emir Âlim-i Sânî Bahrülkemâl Çelebi (ö. 798 h./1395 m.) ile evlenmiştir. Bu evlilikten 756 h./1355 m. târihinde Şerefhân Hâtun ve 781 h./1379 m. târihinde de Pîr Âdil Çelebi dünyâya gelmiştir. Şerefhân Hâtun da 14 yaşındayken, 770 h./1368 m. târihinde Ulu Ârif Çelebi’nin küçük   oğlu   Emir   Âdil   Çelebi’nin   oğlu,   II.   Muhammed   Ârif   Çelebi   (ö.   824   h./1424   m.)   ile evlenmiştir.²⁹⁸

* MEVLÂNÂ ÂİLESİ VE MEVLEVÎLİK’TE ÇELEBİLİK MAKÂMI – SEFÎNE-İ NEFÎSE-İ MEVLEVİYÂN ÖRNEĞİ – Doktora Tezi

292 Târîhçe-i Aktâb’da Emir Âlim Çelebi’yle ilgili;

Ulu Ârif Efendi-zâde Âlim
Hakîkat mahzeni kenzü’l-meâlim
Bu dehre altı yüz doksan ikide
Füyûz-ı ilm ile oldu resîde
Yedi yüz elli birde kıldı rıhlet
Makām-ı pâki oldu cennet
mısrâları düşülmüştür. (Târîhçe-i Aktâb, s. 6)

293 Sahîh Ahmed Dede, a.g.e., s. 204

294 Eflâkî, a.g.e., c. I, s. 384; Top, a.g.e., s. 237

295 Eflâkî, a.g.e., c. I, s. 372, 384

296 Gölpınarlı, a.g.e., s. 98; Top, a.g.e., s. 237

297 Sahîh Ahmed Dede’de rastladığımız Emir Âlim Çelebi’nin 742 h./1341 m. târihinde, 50 yaşındayken postageçtiği ve 9 sene postnişîn bulunduğu ve 59 yaşında “diyâr-ı âharda” vefat ettiği bilgileri Eflâkî’yi doğrulamaktadır. Ve buradan çıkardığımız sonuç şudur ki; Emir Âlim Çelebi, makam çelebisi bulunduğu dönemde ve öncesinde Konya’da değildir ve kendisine makāmın boş kalamayacağı haberleri iletilmesine rağmen geri dönmemiştir. 9 sene kadar geri dönmesi beklenmiş ve bu sürede kendisine kardeşi Emir Âdil Çelebi vekâlet etmiştir. Ancak 735 h./1335 m. târihinde, Emir Âlim Çelebi’nin 42 yaşındayken Konya’da İsmet Hâtun adında bir kızı dünyâya geldiği bilgisini göz önünde bulundurursak, Çelebi’nin zaman zaman seyâhat hâlinde olduğunu da düşünebiliriz. Ayrıca Kütahya Mevlevîhânesi postnişînlerinden Celâleddin Ergūn Çelebi’nin (ö. 775 h./1373 m.) de Emir Âlim Çelebi’nin meclislerinde bulunduğu ifâde edilmektedir. Celâleddin Ergūn Çelebi’nin, Emir Âlim Çelebi’nin Konya’da bulunduğu zaman zarfında meclislerine devam etmiş olabiliceğini de söylemek mümkündür. Emir Âlim Çelebi’nin gurbette vefat ettiği haberi ulaştığında da Emir Âdil Çelebi resmen makam çelebisi olmuştur. (KMMA, dosya no: 51, belge no: 29; Mustafa Sâkıb Dede, a.g.e., c. I, s. 60-61; Sahîh Ahmed Dede, a.g.e., s. 217-218, 221)

298 Sahîh Ahmed Dede, a.g.e., s. 217, 220, 221, 224, 226