1.BAB – 6. DERECE: i’tisâm

6. DERECE: i’tisâm

Allah u Teâlâ bir ayet-i kerimesinde şöyle buyuruyor: “Hep birlikte Allah’ın ipine sımsıkı sarılın.” (Âl-i İmran, 103) Allah’ın ipinden murâd “bir tarîk üzere ahdetmek” mânâsıdır. Bu mânâ istiârî bir üslûpla işaret edilmiştir. İ’tisam; tutunma, yapışma ve sarılma mânâlarına gelir. Kur’ân’ın işaret ettiği mânâ ise sıkı sıkıya bağlanmadır. Böylece sâlik’e düşen; Kur’ân’ın yolundan asla ayrılmaması ve Hakk’ın daimi kulu olmasıdır. Tâ ki âlem-i mânâyı bulana kadar.

Nitekim Hz. Mevlânâ bu mevzua münâsip şöyle buyuruyor:

Ey Yûsuf canlı! Niçin beden kuyusunda kalıyorsun?

Bu Kur’ân ipine tutun ve subhânî arşa yüksel.

İ’tisâmın üç derecesi vardır: Birinci derecesi, avamın i’tisâmıdır. Onların i’tisâmı zahirî haberleri tasdik edip va’d ve vâidi ikrar etmektir. Ve gücü yettiği müddetçe Hakk’ın emir ve nehiylerini yerine getirmektir. Bununla birlikte Allah’ın merhametine yönelip onun tecellisi yönünde gayret sarfetmektir.

Şiir

Halkın i’tisâmı senin mağfiretin içindir.

Vasfedenler aciz kaldı sıfatını.

Tevbeler olsun bize ki; biz beşeriz.

“Mâ arefnâke Hakk’a ma’rifetik.”

İ’tisâmm ikinci derecesi havasın i’tisâmıdır. Havasın i’tisâmı gizli haberler üzeredir. Yani zahir ve bâtını terkedip “urvetü’l- vüskâ” ya muhabbet duymaktır. Diğer bir ifadeyle, urvetü’l vüskâya istimsâk etmektir. Allah’ın ipi, “muhabbetullahdır”. Buna erişen elbette Allah’a ulaşmış olur.

İ’tisâmm üçüncü derecesi “ehass-ı havas”dır. Bu gruba tâbi olanlar mâsivadan el çekip, “Allah’ın ipine sarılınız zira o sizin mevlanızdır” emrince, mevlâları olan Allah’a sarılmışlardır. Nitekim âyet-i kerimede, “Kim ki, Allah’ın dinine sımsıkı sarılırsa şüphesiz ki o, doğru yola iletilmiştir.” (Âl-i imran 101) buyurulmaktadır.

Allah’a i’tisâm etmek demek, bizzat vasıtasız olarak Allah’ı müşahede kılıp ona temessük (sarılmak) etmektir. Kur’an-ı Kerim’de dahi, hitap iki kısım üzere olmuştur. Birincisi avam ve havasa hitaptır ki, “Hep birlikte Allah’ın ipine sarılırız” buyurulur. İkincisi ise Ehass-ı Havasa hitaptır ki; vasıtasız olarak “Allah’a (dinine) sarılınız” buyuruldu. Zira avam olanlar Cenâb-ı Allah’a vasıtasız olarak i’tisâm edemezler. Onlara lâyık olan vasıta ile Allah’a sarılmaktır. Ancak kamil olanlar için bu vasıta ref edilmiştir (kaldırılmıştır). Ve böylece sebeplerin halkedicisi olan yaratıcıyı müşahede etmişlerdir. En aziz olan hitab ise, yine onlaradır. Onun için Seyyid et-Taife hazretleri bu mevzua münâsip olarak “Allah’a vasıtasız olarak i’tisâm ediniz” buyurmuştur.