1.BAB – 10.DERECE: Riyazet

10.DERECE: Riyazet

Riyazet kelimesi lügatta, yabanî ve vahşî olan bir atı ehlileştirmek mânâsına gelir. Diğer bir mânâyla, nefsi kırmak, terbiye etmek ve ezmek mânâlarına gelir. Şeyh Hazreteri Fütûhât’ında şöyle buyuruyor:

Riyâziyyet; nefsi zelil etmek ve onu ubûdiyyet yularıyla bağlamaktır. Bizim katımızda riyazet, nefsi tıpkı toprak gibi mütevâzi hâle getirmektir. Bundan gaye ise, iyi ve kötü ona ne türlü ayak basarsa bassın, elem ve ızdırap çekmesine manî olmaktır.

Onun için Hz. Mevlânâ şöyle buyurmuştur.

Toprak ol, toprak ki gül bitsin.

Çünkü gülü topraktan başka birşey göstermez.

diyerek bu mertebeye işaret buyurmuşlardır.

Taş, baharla nasıl yeşerir? Mümkün mü?

Toprak ol da renk renk gül bitsin.

diye nasihat kılar.

Şeyh hazretleri Fütûhât’ında şöyle buyuruyor:

“Meşâyih-i Sûfiyyeye göre riyazet iki kısımdır. Birincisi, riyâzet-i edep; ikincisi riyâzet-i talep’tir ve riyazet onların katında nefsin tabiatından çıkmaktır (kurtulmaktır). Riyâziyet-i talep ise, riyazeti istemedeki niyyetin hâlis ve samimi olmasıdır, istemenin sıhhati ve hâlis olması, Hakk’a olup olmamasıyla tâyin edilir.”

Ve devamında şöyle buyuruluyor: “Bizim katımızda riyazet ahlâkî temizliktir. Yani hoş karşılanmayan huyları izâle etmektir. Neticede Allah’ın emrettiği bir ahlâka erişebilmektir. Şeyhu’l-lslâm hazretleri Menâzilü’s-Sâirin’de, riyâziyeti üç dereceye taksim eder.

Birincisi, avamın riyazetidir. Ki bu riyazet ilimle olur. Yani ilim doğrultusunda ahlaka yön verip bu bilgiler muvacehesinde farza, vacibe ve sünnete ait ibadetleri yerine getirmektir, insanlarla karşılıklı münasebetlerde onlara merhametle yardım eylemektir.

Havas’ın riyazeti ise, bâtınî tefrikayı kesmesi ve bulunduğu makama iltifat etmeden huzuru kalb ile Allah’a yönelmesidir. Bu minval üzere merâtib-i âliyyeye devam etmesidir.

Ehass-ı Havas’ın riyazeti ise, şâhid ve meşhûd ikiliğinden tecrid olup, mutlak şühûda ermesidir. Cenâb-ı Allah’ın sıfatları biribirine zıt veya uygun olabilir. Meselâ; affedici sıfatıyla beraber müntakim (intikam alıcı) sıfatının olması gibi. Ehass-ı Havasın riyazetinde ise bu sıfatlar, bu âlemdeki tecellileri nezdinde cem’edilir. Ve mertebe-i cem’e yükselinir.