XIX. Yüzyılın Başından XX. Yüzyılın Başlarına Arap Coğrafyasında Mevlevihaneler – Mustafa KARAZEYBEK

XIX. Yüzyılın Başından XX. Yüzyılın Başlarına Arap Coğrafyasında Mevlevihaneler

Mustafa KARAZEYBEK

Öz

İslâm inancının muhtelif coğrafyalarda yayılmasıyla birlikte zamanla İslam toplumu içerisinde tasavvufî akımlar da ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu tasavvufi akımlardan biri de Mevleviliktir. Mevlevilik, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin fikirleri ve öğretileri etrafında şekillenen ve Anadolu’da 13. yüzyılda ortaya çıkmış bir tarikattır. Mevleviliğin usul âdâb ve kaidelerinin belirlenmesi ve bir tarikat olarak teşkilatlanması ise büyük ölçüde Mevlânâ’nın oğlu Sultan Veled ile başlamıştır. Mevlevilik, ortaya çıkmasından sonra bilhassa Anadolu’da, Balkanlarda ve Arap coğrafyasında önemli ölçüde yayılmıştır. Söz konusu bölgelerde birçok Mevlevihane açılarak Mevlânâ’nın fikirleri, hayat felsefesi ve öğretilerinin yayılması ve kalıcı olması sağlanmıştır. Arap Coğrafyasında Mevlevihânelerin açılışında Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin yedinci nesil torunlarından Afyonkarahisar Mevlevihanesi şeyhlerinden Semâî Mehmet Çelebi’nin önemli katkıları olmuştur. Onun XVI. yüzyılda, Irak, Suriye ve Mısır’a yaptığı seyahatler sonucunda muhtelif Mevlevihaneler açılmıştır. XVII. ve XVIII. yüzyıllarda da Arap coğrafyasında Mevlevihaneler açılmaya devam etmiştir. Bu süreçte, Bağdat, Kerkük, Musul, Şam, Şehrizor, Trablusşam, Halep, Hama, Humus, Kudüs, Lazkiye, Mekke, Medine ve Kahire gibi yerleşim yerlerinde Mevlevihaneler açılmıştır.