Nebil Mehmed Bey – Hattat, Şair

A+
A-

Nebil Mehmed Bey (ö. 1307/18120)

(Hattat, Şair)

TEKKE KAPISI – BAYRAM ALİ KAYA

1258/1842-1843 yılında İstanbul’da doğan Nebil Mehmed Bey’in büyükba­bası, “Palabıyık Kardeşi” diye anılan Abdurrahim Efendi, babası Müneccim-başı Osman Sâib Efendi (ö. 1280/1864), annesi ise Abdullah Nâilî Paşa’nın torunlarından şair Mehmed Nebil Bey’in kızı Şerife Sâmiye Hanım’dır. Tey­zesi ve aynı zamanda 19. yüzyıl ünlü kadın şairlerimizden biri olan Şeref Hanım, Nebil Bey’in doğumu üzerine aşağıdaki tarihi söylemiştir:

Vücûda geldiği dem söyledim mu‘cemle tâm târîh
Bugün doğdu Nebîl Bey meh gibi dünyâya hamd olsun816

Yiğenleri arasında kendisine karşı ayrı bir sevgi beslediği anlaşılan Şeref Hanım, dîvânının tarihler bölümünde Nebil Bey’in hayatının belli safhala­rını takip etmeye yetecek kadar örnek vermiştir. Şeref Hanım’ın düşürdüğü bu tarihlerden hareketle Nebil Bey’in 1263/1846-1847’de sünnet olduğunu, 1266/1849-1850’de Kur’ân okumaya, bir yandan da semâ tâlimine başladı­ğını, iki yıl sonra 1268/1851-1852’de Kur’ân’ı hatm ettiğini ve aynı yıl rüûs aldığını, 1271/185-1855’de, on üç yaşında iken Kur’ân’ı ezberleyip hâfız ol­duğunu, 1274/1857-1858’de sakal bıraktığını ve aynı yıl ney tâlimine başla­dığını öğrenmekteyiz.817

İbnülemin’in kaydettiğine göre sıbyan mektebini bitirmesinin ardından, 1268/1852-1853’te benzerlerinde de görüldüğü üzere, kendisine İstan­bul ruûsu verilerek on yaşında müderrisînden sayılan Nebil Bey, Yenika-pı Mevlevîhânesi şeyhlerinden Osman Selâhaddin Dede’den sikke giymek sûretiyle Mevlevîliğe girmiş; akabinde dergâhta ney dersleri almıştır.818

Bazı kaynaklarda Hâfız Mehmed Nebil Bey olarak da anılan Nebil Bey, Vâlide Rüşdiyesi’nden mezun olmuş ve ayrıca ta‘lîk hattı meşk etmek vb. özel dersler almak sûretiyle kendisini yetiştirmiştir. Aynı zamanda döne­minin bir diğer ünlü kadın şairi Hatice Nakiyye Hanım’ın ağabeyi olan Ne-bil Mehmed Bey, ilk olarak Meşîhat Mektûbî Kalemi’nde memuriyete baş­lamış, 1284/1867-1868 tarihinde mâliye memurlarından Ârif Efendi’nin kızı Tevhîde Hanım ile evlenmiş, daha sonra sırasıyla 1292/1875-1876’da Gümüşhâne niyâbetine tâyin olunmuş, görev süresini tamamlamasının ar­dından, birkaç ay Trabzon’da kalmış ve ardından Ünye niyâbetine atanmış­tır. 1297/1879-1880 tarihinde İstanbul’a gelen Nebil Bey, 1300/1882-1883’de Selânik Mevlevîyetini elde etmiş, dört yıl kadar İstanbul’da kalmış ve mukâvelât muharrirliği, yani noterlik görevi ile Ayvacık’a gitmiştir. Nebil Mehmed Bey, bu son görevi için gittiği Ayvacık’ta kalp rahatsızlığı sonucun­da ve Ramazan 1307 (Nisan-Mayıs 18120) tarihinde vefat etmiş, “İrtihâl etdi Nebil Bey Adn’e” mısraı tarih düşürülmüştür.819

Mevlevî, rint-meşrep, derviş yaratılışlı, gönül ehli bir zât olup hattatlık ve şairlik yönleri de bulunan Nebil Bey, İbnülemin’in, Nebil Bey’in akrabalarından İhsan Bey’den naklen bildirdiğine göre ise “müstağnî tabiatlı, zevk ve işrete düşkün, şuh ve zarif bir şahsiyet”tir. Vefatında âile bireylerinden hiç kimse yanında bulunmadığı için eserleri yabancı ellere geçmiş, şiirlerinden bir kısmını ise dostlarından ve aynı zamanda rüsûmât memurlarından olan Vâsıf Bey, Külliyât-ı Mîr Nebil adıyla toplamıştır. Yine İbnülemin’in nakletti­ğine göre bu dîvân, daha sonra Nebil Bey’in oğlu Gâlib Bahtiyâr Bey’in eline geçmiş olup her sayfasında 25 beyitin kayıtlı olduğu yüz yirmi dört büyük sayfadan oluşan bir eserdir. Eserdeki toplam beyit sayısı 2793 olup külliyât, bir tevhîd ve na‘tla başlamaktadır. Ardından “Mukaddime-i Hikâyet-i Dil” başlığıyla ve 466 beyitlik “Hicr ü Visâl” adlı âşıkâne bir sergüzeşt tarzında kaleme alınmış olan mesnevîye yer verilmiştir. 1299/1881-1882’de tamam­landığı belirtilen bu mesnevînin içinde aynı zamanda 16 adet gazele bulun­maktadır. Külliyâtta ayrıca karışık şekilde 40 adet gazel, 2 adet mersiye, kıs­men hezl ve hicivden oluşan 44 adet tercî-i bend ve tahmîs, yine bu tarz 16 adet manzûme, 30 adet tarih, 11 adet şarkı, 37 adet kıt‘a ve 12 adet müfred yer almaktadır. İbnülemin, sonradan şairin babasının konağında bulduğunu ve Nebil Bey’in daha ziyâde şiire yeni başladığı zamandaki manzûmelerini içerdiğini ve üstelik son derece düzensiz olduğunu belirttiği bir mecmuada ise şairin 51 adet gazel, 23 adet terkîb-i bend, 22 adet kıt‘a, 14 adet şarkı, 74 adet tarih ve 51 adet beytinin bulunduğunu kaydetmektedir.820

Şiirlerinden Örnekler

Kıt‘a

Zâlimi bergeşte eden âhdır
Kalb-i mahlûka Hüdâ âgâhdır
Bir kadem şeh-râhdan etme udûl
Doğrunun yardımcısı Allah’dır821

Gazel

Zât-ı vahdetden nişândır vech-i pâk-i dil-rübâ
Kavs-i kudretden bedeldir ebruvân-ı meh-likâ
Tîr-i ser-tîz-i kazâdır gamze-i dil-dûzlar
Çeşm-i mahmûr üzre olmuş her biri ayn-ı belâ
Gonçeler açmış o nahl-i nev-şüküfte al al
Turresi olmuş o bâğ-ı hüsne bir zıll-i Hümâ
Kâmeti Tûbâ-yı vuslatdır hırâmı fitne-hîz
Sâid-i sîmînidir şâh-ı gül-i hayret-fezâ
Nâfesinden âhuvân-ı Çîn oldu hisse-çîn
Hırz-ı cân eyler anınçün miski hep bây u gedâ
Hâsılı bir heykel-i nûr-ı mücessemdir Nebîl
Bî-kusûr anı Hüdâ halk eylemiş ser-tâ-be-pâ822

Gazel

Yâre sun sâkî şarâb-ı nâbdan
Kim açılsın çeşm-i mesti hâbdan
Ser-fürû kıl zâhidâ meyhâneyi
Gör neler var anda şeyh u şâbdan
Pîr-i meyden eyle tahsîl-i edeb
Vazgeç ol sûrî olan âdâbdan
Câmi-i hüsne nazar kıl subh u şâm
Kaçma münkir mescid ü mihrâbdan
Ketm-i râz et eyleme ifşâ Nebîl
Şefkat umma dehrde ahbâbdan823


 

816  Şeref Hanım Dîvânı, s. 18.

817  Şeref Hanım Dîvânı, s. 18-19.

818  Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, 448; İbnülemin Mahmud Kemâl İnal, Son Asır Türk Şairleri, II, 1160; “Nebil Mehmed Bey”, TDEA, İstanbul 1986, VI, 547.

819  Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, 448; Bursalı Meh-med Tâhir, a.g.e., II, 469; İbnülemin Mahmud Kemâl İnal, a.g.e., II, 1160-1161; “Nebil Meh-med Bey”, TDEA, s. 547.

820  İbnülemin Mahmud Kemâl İnal, a.g.e., II, 1161.

821  Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, 469.

822  İbnülemin Mahmud Kemâl İnal, a.g.e., II, 1161.

823  İbnülemin Mahmud Kemâl İnal, a.g.e., II, 1162.

 

ETİKETLER:
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.