Hz. Mevlana’ya bakış için okuma önerileri

Hz. Mevlânâ algımızın bunca çeşitli olmasının sebeplerinden birisi de Hz. Pîr’in vefatından neredeyse 70 yıl sonra yazılan bu kitaptır. Gerçi Eflaki’nin dünyası hayli renklidir, Mevlana’yı çok yönlü hayal etmemizi sağlar ancak mübalağayı Evliya Çelebi misali kullanması bugün tarihsel kaynak olarak Eflakî’ye daha temkinli yaklaşmamızı gerektiriyor.

Âriflerin Menkıbeleri, Ahmed Eflâki, çev. Tahsin Yavuz, Kabalcı Yayınları

Osmanlı son dönem Yenikapı Mevlevihanesi aşçıdedelerinden Sahih Ahmed Dede. Her aşçıdede gibi tekkenin ilk terbiye kapısı. Yazma nüshaların dünyasından bize bir bakış imkânı da sağlayan hatıratı, dilden dile aktarılanların bir toplamı. Mevlevilerin kendi tarihlerine yaklaşım biçimini –karmaşanın hâkim olacağı en uzun yüzyıla bir kala- göstermesi açısından başka bir örneği az bulunabilecek bir eser. Bitirdikten sonra bir Fatiha’yla yerinde ziyaret edin dedeyi…

Mevlevilerin Tarihi, Sahih Ahmed Dede, İnsan Yayınları

Hz. Mevlana’nın hayatına dair Risale-i Sipehsalar’la birlikte en eski iki kaynaktan biri. Diğer adıyla Velednâme. Babasının dizinin dibinde geçen ömrünün bir dökümü. Taşıdığı şiirsel duyarlılık, dönemin atmosferini de yansıtma becerisi bu eserin Mevlana’yı anlama konusunda bir başucu eseri olmasını gerektiriyor. Veznen kaleme alınması anlamayı zorlaştırsa da biraz gayret!

İbtidanâme, Sultan Veled, çev. Abdülbaki Gölpınarlı, İnkılap Kitabevi

Şems-i Tebrizî gibi melametmeşrep bir hazretin bu eseri kaleme almayacağını biliyoruz. En eski nüsha Konya Mevlana Müzesi’nde mahfuz ki tarihi hayli eskiye dayanır. Bir rivayet Hz. Mevlana tarafından sohbetlerinin toplatılmış olacağını yönünde, diğer rivayet ise Hz. Pîr’in gönül ışığı Sultan Veled tarafından tutulan notlardan müteşekkil olduğuna dair. Şems gibi ateşîn bir adamın haykırışlarına kulak açmak için böyle buyrun…

Makalat, Şems-i Tebrizî, çev. Osman Nuri Gencosman, Ataç Kitabevi

Dervişler kimlerdir? Neden ibadetleri UNESCO tarafından dünya mirası olarak ilan edilmiştir? Neden Avrupa ve Kuzey Amerika’da Mevlevi cemaati bu kadar derin ilgi uyandırmıştır? Bu cemaatin esinlendiği, İslam’ın en tanınan mistik şairi olan Mevlana Celaleddin Rumi’nin hayatı, yapıtları ve fikirleri, bu kitapta tarih, antropoloji ve “seyr-ü sülûk” açısından ele alınıyor. Tabii okur Mevlana’nın üzerindeki Hıristiyan tesirler bölümünde daha dikkatli olmalı.

Dervişler ,Antonio Fabiosso, çev. Buğra Poyraz, Kabalcı Yayınlar

Gölpınarlı çokça eleştirilir, çoğu zaman hak eder de. Ancak Mevlana’dan Sonra Mevlevilik –yorum kısımlarını bir kenarda bırakırsak- Mevlevilik hakkında yapılmış ilk modern çalışmalardan biridir. Hz. Mevlana ile başlayan Sultan Veled ile ihdas edilen yolun serencamını, ince zevkle kuşatılmış Mevlevilerin dünyasını bize yakınlaştırır. İlk değil ama listede muhakkak bulunası!

Mevlana’dan Sonra Mevlevilik, Abdülbaki Gölpınarlı, İnkılap Yayınları

Kitabın başında yer alan “Hz. Mevlana Hutbesi”nin ilginç bir hikâyesi var. Bu hikâye, Mahmud Erol Kılıç’ın kitabına önemli bir giriş aslında. Bir göz ardı etme öyküsü olarak da okunabilecek mini kıssa, dünya sathında dolaşan, kritik vazifelerle yol almaya çalışan Kılıç’ın yaklaşım tarzını, mücadelesini göstermesi için bir kılavuz metin olarak görülebilir. Hz. Mevlana’yı bugünde yeniden duymak için bir fısıltı – kulağı olanlara!

Mevlana Üzerine Konuşmalar, Mahmud Erol Kılıç, Sufi Kitap

Merhum Şefik Can’ın Mesnevi tercümesini okuyanlar, bilmem onun hocası Mesnevi’yi bilen, yaşayan Tahirü’l-Mevlevi’nin bu dev eserine yöneliyorlar mıdır? Onun elinde Mesnevi, Kur’an ve sünnetin aynasıdır. Ona göre Mesnevi, Kur’an’ın içi ve özüdür. Buyrun, Hz. Mevlana’nın anlattıklarıyla dünyaya yayılan eserini, Tahir Olgun’un özgün bir şekilde ele alınmış şerhiyle okuyun

Mesnevi Şerhi, Tahirü’l-Mevlevi, Şamil Yayınları

Hz. Mevlana oğlu Sultan Veled için “Benim var olma sebebimsin” der. Zihin mesaisinin büyük bir kısmını Sultan Veled’in eserlerinin tercüme, tahlil ve neşrine harcamış Hülya Hoca’ya ne kadar teşekkür etsek az, hele ki Sultan’ın ağdalı Farsçası, koridorlar açan metinlerini düşündükçe. Uzatılmış Yol, bir kılavuz metin, Hz. Mevlana’yı, oğlunu, candaşı Hz. Şems’i açmak için. Anadolu’nun mayası nedir, sorusuna formülleriyle bir izah.

Uzatılmış Yol, Hülya Küçük, Nefes Yayınları